ધોરણ 10 પછી કારકિર્દીની પસંદગી માટે વિવિધ વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે, જે વિદ્યાર્થીના ઉજ્જવળ ભવિષ્યના દ્વાર ખોલી શકે છે. વિદ્યાર્થીઓ પોતાની રુચિ, આવડત અને ભવિષ્યના ધ્યેય અનુસાર યોગ્ય વિકલ્પની પસંદગી કરી શકે છે. અહીં અભ્યાસના મુખ્ય વિકલ્પોની માહિતી સ્ત્રોતોના(વિભાગના) આધારે આપવામાં આવી છે.

1. ઉચ્ચતર માધ્યમિક શિક્ષણ (ધોરણ 11 અને 12)

    આ ધોરણ 10 પછીનો સૌથી પ્રચલિત વિકલ્પ છે. જે વિદ્યાર્થીઓને ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે તૈયાર કરે છે. આ પ્રવાહના મુખ્યત્વે ત્રણ ભાગ છે.

• વિજ્ઞાન પ્રવાહ(Science):

             જે વિદ્યાર્થીઓને ગણિત, તર્ક અને વૈજ્ઞાનિક વિષયોમાં ઊંડો રસ હોય તથા ભવિષ્યમાં એન્જિનિયરિંગ તેમના માટે A ગ્રુપ  અને  મેડિકલ ક્ષેત્રે જવા માગતા હોય તેમના માટે B ગ્રુપ અથવા A&B ગ્રુપ સાથે પણ કરી શકાય છે.

• વાણિજ્ય પ્રવાહ (Commerce):

       આ પ્રવાહ વ્યાપાર અને મેનેજમેન્ટ, એકાઉન્ટટ, વગેરે માં ખૂબજ પ્રચલિત છે, અને તે BBA, BBM, BCA જેવી ડિગ્રી કોર્સ માટે મદદરૂપ થાય છે. વધુમાં, CA, CS, ICWA જેવી પ્રોફેશનલ ડિગ્રી માટે પણ આ પ્રવાહ મદદરૂપ છે. બેંકિંગ, ફાઇનાન્સ, માર્કેટિંગ, મેનેજમેન્ટ ક્ષેત્રોમાં નોકરીની વિપુલ તકો ઉપલબ્ધ થાય છે.

• વિનયપ્રવાહ (Arts):

જે વિદ્યાર્થીઓને ભાષા, સાહિત્ય, ઇતિહાસ, ભૂગોળ, નાગરિકશાસ્ત્ર, મનોવિજ્ઞાન, સમાજશાસ્ત્ર, ફિલસૂફી જેવા વિષયોમાં રસ હોય તેમના માટે આ પ્રવાહ શ્રેષ્ઠ છે. આ પ્રવાહ વિદ્યાર્થીઓની વિશ્લેષણાત્મક અને સંચાર કૌશલ્ય વિકસાવે છે. મુખ્ય વિષયોમાં ગુજરાતી,  હિન્દી, અંગ્રેજી સાહિત્ય, ઇતિહાસ, ભૂગોળ, નાગરિકશાસ્ત્ર, મનોવિજ્ઞાન, સમાજશાસ્ત્ર, અર્થશાસ્ત્ર, તત્વજ્ઞાન, સંસ્કૃતનો સમાવેશ થાય છે. ધોરણ 12 આર્ટ્સ પછી B.A. , BSW, B.ed, BRS  જેવી ડિગ્રી કોર્સ કરી શકાય છે. સરકારી સેવાઓ (જેમ કે UPSC, GPSC), શિક્ષણ, પત્રકારત્વ, લેખન, સામાજિક કાર્ય, કાયદો (LLB) જેવા ક્ષેત્રોમાં કારકિર્દી બનાવી શકાય છે.

2. ડિપ્લોમા અભ્યાસક્રમો (પોલિટૅકનિક):

 ધોરણ 10 પછી તરત જ ટેકનિકલ કે નોન-ટેકનિકલ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ મેળવી ટૂંકા ગાળામાં વ્યવસાયિક જ્ઞાન અને કૌશલ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે ડિપ્લોમા કોર્સ ઉત્તમ વિકલ્પ છે. આ કોર્સ સામાન્ય રીતે ૩ વર્ષના હોય છે. આ કોર્સ ઉદ્યોગની જરૂરિયાત મુજબ તૈયાર કરવામાં આવે છે અને તેમાં સૈદ્ધાંતિક જ્ઞાન કરતાં પ્રેક્ટિકલ તાલીમ પર વધુ ભાર મૂકવામાં આવે છે. ડિપ્લોમા પછી વિદ્યાર્થીઓ સીધા જ નોકરી મેળવી શકે છે અથવા સંબંધિત ડિગ્રી અભ્યાસક્રમના બીજા વર્ષમાં (લેટરલ એન્ટ્રી) પ્રવેશ મેળવી શકે છે.

લોકપ્રિય ડિપ્લોમા કોર્સમાં એન્જિનિયરિંગ શાખાઓ જેવી કે મિકેનિકલ., સિવિલ, ઇલેક્ટ્રિકલ, કોમ્પ્યુટર, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ એન્ડ કમ્યુનિકેશન., ઓટોમોબાઇલ., કેમિકલ.. વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. નોન-એન્જિનિયરિંગ શાખાઓમાં આર્કિટેક્ચર આસિસ્ટન્ટશીપ,  હોટલ મેનેજમેન્ટ, ફેશન ડિઝાઇનિંગ., ઇન્ટિરીયર ડિઝાઇનિંગ, બ્યુટી કલ્ચર, ગ્રાફિક ડિઝાઇન વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. કૃષિ અને સંલગ્ન ક્ષેત્રોમાં કૃષિડિપ્લોમાં, એનિમલ હસબન્ડરી ડિપ્લોમાં, ફૂડ ટેકનોલોજી ડિપ્લોમાં. ઉપલબ્ધ છે. અન્ય ઓછા જાણીતા ડિપ્લોમા કોર્સમાં સાયબર સિક્યુરિટી, ફાઇન આર્ટ્સ,  જ્વેલરી ડિઝાઇન, લેધર ટેકનોલોજી, પ્લાસ્ટિક ટેકનોલોજી,  ટેક્સટાઇલ ડિઝાઇનિંગ / મેન્યુફેક્ચરિંગ પણ સામેલ છે.

3. આઈટીઆઈ (ITI) અભ્યાસક્રમો..:

ઔદ્યોગિક તાલીમ સંસ્થાઓ (ITI) દ્વારા વિવિધ ટ્રેડમાં ટૂંકા ગાળાના અને લાંબા ગાળાના (6 મહિનાથી 2 વર્ષ) વ્યવસાયિક તાલીમ અભ્યાસક્રમો ઓફર કરવામાં આવે છે. આ કોર્સ ચોક્કસ ટ્રેડમાં પ્રેક્ટિકલ તાલીમ અને કૌશલ્ય પ્રદાન કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જેથી વિદ્યાર્થીઓ તાત્કાલિક રોજગારી મેળવી શકે.

 કેટલાક ITI કોર્સ પછી ડિપ્લોમાં કોર્સમાં પણ પ્રવેશ મળી શકે છે. લોકપ્રિય ITI ટ્રેડમાં ઇલેક્ટ્રિશિયન, ફિટર, વાયરમેન, ટર્નર, વેલ્ડર, કમ્પ્યુટર ઓપરેટર અને પ્રોગ્રામિંગ આસિસ્ટન્ટ (COPA)., સ્ટેનોગ્રાફી, ડીઝલ મિકેનિક, મોટર મિકેનિક વ્હીકલ, હેલ્થ સેનિટરી ઇન્સ્પેક્ટ, કટિંગ એન્ડ સીવિંગ, ડ્રેસ મેકિંગ, બ્યુટી પાર્લર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. ઓછા જાણીતા ITI ટ્રેડ પણ ઉપલબ્ધ છે જેમ કે ટૂલ એન્ડ ડાઈ મેકર, ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ મિકેનિક, લેબોરટરી આસિસ્ટન્ટ (કેમિકલ પ્લાન્ટ), શીટ મેટલ વર્કર, વાયરમેન (ખાસ પ્રકારના વાયરિંગ માટે), પ્લમ્બર, મેસન (બિલ્ડીંગ કન્સ્ટ્રક્શન), સરફેસ ઓર્નામેન્ટેશન ટેકનિક.વગેરે..

4. અન્ય વ્યવસાયલક્ષી અને સર્ટિફિકેટ કોર્સ

 ધોરણ 10 પછી કેટલાક વિશિષ્ટ ક્ષેત્રોમાં ટૂંકા ગાળાના કોર્સ ઉપલબ્ધ છે જે ચોક્કસ કૌશલ્યો શીખવીને રોજગારી માટે સક્ષમ બનાવે છે. આ કોર્સનો સમયગાળો ઓછો હોય છે (સામાન્ય રીતે 1 થી 3  મહિના કે તેથી વધુ, સંસ્થા અને કોર્સ પર આધારિત). અને તે કોઈ ચોક્કસ કાર્ય અથવા નોકરી માટે જરૂરી કૌશલ્યો શીખવે છે. ઉદાહરણોમાં કમ્પ્યુટર એપ્લિકેશન (જેમ કે ડેટા એન્ટ્રી, ઓફિસ ઓટોમેશન)., વેબ ડિઝાઇનિંગ., ગ્રાફિક ડિઝાઇનિંગ, ડિજિટલ માર્કેટિંગ, ટુરિઝમ અને ટ્રાવેલ, રિટેલ મેનેજમેન્ટ, પ્લમ્બિંગ, સુથારીકામ, ઇલેક્ટ્રિશિયન (શોર્ટ ટર્મ), મોબાઈલ રિપેરિંગ. વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. વધુ વિગતવાર કોર્સમાં ડિપ્લોમા ઇન કમ્પ્યુટર એપ્લિકેશન (DCA), ડિપ્લોમા ઇન કોમ્પ્યુટર હાર્ડવેર અને નેટવર્કિંગ, ટેલી (એકાઉન્ટિંગ સોફ્ટવેર)., ડેટા એન્ટ્રી ઓપરેટર., એનિમેશન અને મલ્ટીમીડિયા, બ્યુટી પાર્લર / કોસ્મેટોલોજી નો સમાવેશ થાય છે. કેટલાક ટૂંકા ગાળાના સર્ટિફિકેટ કોર્સ ચોક્કસ કૌશલ્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે જે કદાચ વ્યાપકપણે જાણીતા ન હોય, જેમ કે યોગા ઇન્સ્ટ્રક્ટર ટ્રેનિંગ, વાઇલ્ડ કેર મેનેજમેન્ટ, પેરા કેમિકલ પ્લાન્ટ ઓપરેશન, ડ્રાઈવર કમ મિકેનિક.

વિદ્યાર્થીઓએ પોતાની રુચિ, આર્થિક પરિસ્થિતિ અને ભવિષ્યના લક્ષ્યાંકોને ધ્યાનમાં લઈને આમાંથી યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરવો જોઈએ. જુદા જુદા કોર્સ અને સંસ્થાઓ વિશે વધુ માહિતી મેળવવા માટે કારકિર્દી સલાહકારનો સંપર્ક કરવો લાભદાયી રહેશે.

સ્ત્રોતોમાં કેટલીક સરકારી યોજનાઓનો પણ ઉલ્લેખ છે જે શિક્ષણ અને રમતગમત ક્ષેત્રે વિદ્યાર્થીઓને મદદરૂપ થઈ શકે છે, જેમ કે શિષ્યવૃત્તિ પરીક્ષાઓ (PSE-SSE)., ચિત્રકામ પરીક્ષાઓ, રમતગમત માટેની ડિસ્ટ્રિક્ટ લેવલ સ્પોર્ટ્સ સ્કૂલ (DLSS)., શક્તિદૂત યોજન, શિક્ષણ સાથે રમતનો સમન્વય યોજના (ઇન સ્કૂલ પ્રોગ્રામ), મોબાઈલ ટુ સ્પોર્ટ્સ અભિયાન, ખેલ મહાકુંભ દ્વારા પ્રતિભાની શોધ., કેન્દ્રો ઓફ એક્સેલન્સ (COE)., અને વિવિધ શિષ્યવૃત્તિઓ, લોન યોજનાઓ, છાત્રાલય સુવિધાઓ. વગેરે. આ યોજનાઓ ચોક્કસ અભ્યાસક્રમ પસંદ કર્યા પછી નાણાકીય સહાય, તાલીમ કે રહેવા-જમવાની સુવિધા પૂરી પાડી શકે છે, જે કારકિર્દીના વિકાસમાં મદદરૂપ થાય છે.