અવધ ઉત્સવ એ ઉત્તર પ્રદેશના લખનૌ શહેરમાં યોજાયેલો એક સાંસ્કૃતિક અને પર્યટન પરક ઉત્સવ છે. આ ઉત્સવમાં અવધ પ્રદેશની સાંસ્કૃતિ, કળા, રસોઈ, વારસો અને ઇતિહાસને પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. આ ઉત્સવનું મુખ્ય આકર્ષણ શ્રી રામની જીવનગાથા અને તેમના કાર્યોનો નિર્ણય છે. શ્રી રામ એ હિંદુ ધર્મના મહાન મર્યાદાપુરુષોત્તમ છે, જેમણે પોતાના પિતૃવચનને પાલન કરીને વનવાસ ગયા, પત્ની સીતાને રાવણથી છુટાડીને લાવ્યા, અને ધર્મને સ્થાપિત કર્યા. શ્રી રામનું ચરિત્ર વાલ્મીકિ રામાયણ, તુલસીદાસ રામચરિત માનસ, અને અન્ય ગ્રંથોમાં વર્ણવ્યું છે. શ્રી રામની કથા અને તેમના ગુણોને સ્મરણ કરવાથી ભક્તોને શાંતિ, આનંદ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે.
અવધ ઉત્સવમાં શ્રી રામની ભૂમિકા ખૂબ મહત્વની છે. આ ઉત્સવમાં શ્રી રામના જન્મ, વિવાહ, વનવાસ, યુદ્ધ, રાજ્યાભિષેક વગેરેના પ્રસંગોનું નાટક, નૃત્ય, ગીત, કવિતા, ચિત્ર, મૂર્તિ, અને અન્ય રૂપોમાં પ્રદર્શન કરવામાં આવે છે. આ પ્રદર્શનો શ્રી રામની મહિમા, કરુણા, ન્યાય, ત્યાગ, ભક્તિ, અને અન્ય ગુણોને દર્શાવે છે.
અવધ ઉત્સવમાં ઘણા રમતો અને કાર્યક્રમો યોજાય છે. આમાં સંગીત, નૃત્ય, નાટક, કવિતા, કથા, મુશાયરા, કાવ્ય અને અન્ય સાહિત્યિક કાર્યક્રમો સમાવેશ થાય છે. આવા કાર્યક્રમોમાં દેશના પ્રખ્યાત કલાકારો અને સાહિત્યિકો ભાગ લે છે. અવધ ઉત્સવમાં અવધ પ્રદેશની વિશેષ વાનગીઓની વિવિધ સ્વાદિષ્ટ વાનગીઓ પણ મળી જાય છે. આવી વાનગીઓમાં કબાબ, બિરિયાની, કોરમા, શીરખમા, મલાઈ પાન, મહાની, લચ્છા પરાઠા, રમાલી રોટી, કુલ્ફી, હલવા, જલેબી, ઇમરતી વગેરે શામિલ છે. અવધ ઉત્સવમાં અવધ પ્રદેશના હસ્તકારખાનાની વિવિધ કલાકૃતિઓ પણ મળી જાય છે. આમાં ચિકનકારી, ઝરીઓકારી, કાંચકારી, કાઠકારી, મીનાકારી, બિસ્તરકારી, કાગળકારી, કુંડનકારી, મુક્કાશકારી, મુરાદાબાદી કારીગરી, ઇત્યાદિ શામિલ છે. અવધ ઉત્સવમાં અવધ પ્રદેશના વિખ્યાત સ્મારકો અને ઐતિહાસિક સ્થળોની સૈર કરવાની પણ વ્યવસ્થા થાય છે.
આ લોકો અવધ પ્રદેશની સાંસ્કૃતિ, કળા, રસોઈ, વારસો અને ઇતિહાસને પ્રકાશિત કરે છે. આ લોકો અવધ ઉત્સવમાં વિવિધ કાર્યક્રમો, પ્રદર્શનો, સૈર-સપાટા, ખાણા-પીણા, હસ્તકારખાના અને સ્મારકોની સાથે ભાગ લે છે. આ લોકો અવધ પ્રદેશની વિવિધતા અને સમૃદ્ધિને દર્શાવે છે. આ લોકો અવધ ઉત્સવને એક સાંસ્કૃતિક અને પર્યટન પરક ઉત્સવ તરીકે મનાવે છે.
અવધના રાજા રામની જેમ રાજ્યાભિષેકની ખુશી
આપણે પણ આજે મનાવીએ અવધ ઉત્સવની રસધારા.
– નયના જે. સોલંકી (‘આંખો’)
(સુરત)
